Czym jest sukcesja w firmie? Czym jest sukcesja w firmie? Każda firma powstaje z założeniem, że będzie istnieć jak najdłużej i choć jej założyciele rzadko kiedy myślą o tym, co stanie się czy to po ich śmierci czy po tym, jak podejmą decyzję o zaprzestaniu jej prowadzenia, częściej za oczywiste uważają kontynuowanie jej myśli i założeń przez osobę trzecią. To właśnie ta kontynuacja i stałość w prowadzeniu biznesu zwie się sukcesją. W tym wpisie przyjrzymy się jej dokładniej z prawnego punktu widzenia, skupiając się na dwóch momentach, w których najczęściej do niej dochodzi.
Sukcesja po śmierci właściciela
Jeszcze do niedawna po śmierci osoby, która była właścicielem firmy rodziły się problemy związane z istnieniem kogoś, kto byłby w stanie tymże przedsiębiorstwem zarządzać na czas procedur związanych ze spadkiem. Bardzo często prowadziło to do sytuacji, w których dobrze prosperująca firma musiała się zamknąć właśnie przez takie “osierocenie” – wygasały bowiem wszystkie umowy o pracę z pracownikami (którzy, nota bene, wykonywali pracę na rzecz zmarłego), a w firmie brakowało kogokolwiek decyzyjnego, kto mógłby przedłużać jej życie w sposób płynny, jak gdyby nigdy nic.
Wraz z nową ustawą odnośnie zarządu sukcesywnego, uchwaloną w 2018 roku, przedsiębiorca w dowolnym momencie przed swoją śmiercią może wskazać dowolną osobę fizyczną ze zdolnością do czynności prawnych, która posiądzie jego uprawnienia na czas tymczasowy, ale bezpośrednio po jego śmierci, by zapewnić ciągłość działania przedsiębiorstwa właśnie do momentu, kiedy w postępowaniu spadkowym nie zostanie jednoznacznie określony jego nowy właściciel. Jeśli przedsiębiorca nie wskaże tej osoby, będzie mógł to zrobić małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, albo też spadkobierca ustawowy lub testamentowy przedsiębiorcy (jeśli przyjął ten spadek).
Zarządca sukcesyjny zawsze jest tymczasowy i działa w pełni uprawnień do momentu, kiedy w wyniku postępowania spadkowego firma pozyska nowego właściciela (albo kilku, w zależności od testamentu zmarłego).
Sukcesja za życia właściciela
Do sukcesji w obrębie firmy wcale nie musi dojść w wyniku śmierci jej właściciela. Ten może podjąć decyzję o konieczności jej wdrożenia, a zatem zastąpienia osób zarządzających nią (w tym chociażby siebie samego, ale też menedżera niebędącego właścicielem) za swojego życia. Wtedy sytuacja jest znacznie prostsza, gdyż nawet na chwilę nie pozostawia firmy bez zarządzającej nią osobą, a tak właściwie ją wymienia. Najczęściej obierane drogi ku temu są dwie.
Sukcesja w firmie rodzinnej
Jeśli właściciel firmy nie będzie chciał z niej odchodzić, a jedynie zabezpieczyć firmę na wypadek swojej śmierci, jak już wspomnieliśmy wyżej może za swojego życia wpisać do CEIDG członka swojej rodzina jako zarządcę sukcesyjnego, a nowego jej właściciela ustanowić w testamencie.
Nic jednak nie stoi na przeszkodzie w tym, by sukcesji dokonał samodzielnie, a jej postanowienia wdrożył jeszcze za swojego życia, przekazując władzę nad przedsiębiorstwem najczęściej swojemu dziecku. Zwie się to sukcesją bezpośrednią, która może rodzić swoiste problemy (związane chociażby z chęciami potomka do objęcia władzy), ale która nie jest koniecznością. Przedsiębiorca jako swojego następcę może bowiem wskazać również innego członka rodziny, także z dalszych pokoleń.
Sukcesja zarządcza menedżerska
Proces sukcesji nieodbywającej się w obrębie rodziny najczęściej rozpoczyna się na kilka lat przed jej właściwym wdrożeniem i rozkłada się na kilka etapów:
- wyłonienie konkretnych kandydatów na potencjalnych następców ze struktur firmy, albo też z zewnątrz; może w tym pomóc uprzednie przygotowanie do sukcesji i stworzenie tak zwanej grupy “high potential”, w której osoby będą do niej przygotowywane;
- ścisła współpraca kandydatów z obecnymi zarządcami firmy,
- wybranie kandydata, który radził sobie najlepiej i ustanowienie go nowym menedżerem.
Sukcesja nie musi być ściśle związana z właścicielem firmy. Może dotyczyć wyłącznie stanowisk w zarządzie niższego szczebla. Do tego typu sukcesji dochodzi bardzo często w firmach, w których role prezesów i menedżerów (ale nie właścicieli) pełnią te same osoby od mnóstwa lat, które jednak w pewnym momencie muszą być w naturalny lub mniej naturalny sposób zastąpione.
Podsumowanie
Dobrze zorganizowany system sukcesji w obrębie firmy, zarówno tej prowadzonej w sposób rodzinny, jak i tej o bardziej zdywersyfikowanej kadrze pracowniczej niezwiązanej właśnie z rodzinnym charakterem, pozwoli zapewnić jej długowieczność i stałość działania – niezależnie od tego, z czym na wyższych szczeblach jej kierownictwa przyjdzie się jej zmagać. Warto zbudować go zawczasu, by zadbać o przyszłość przedsiębiorstwa i o to, by rzeczywiście działało długowiecznie i niezależnie od sytuacji na tak zwanych “najwyższych stołkach”. Jak najszybciej powinno się też skorzystać z możliwości powołania zarządcy sukcesyjnego jeszcze za swojego życia, co pozwoli uniknąć późniejszych kłopotów, często prowadzących do konieczności zamknięcia przedsiębiorstwa.